Ταυτισμένη με την ελληνική επανάσταση, χαρακτηρισμένη ως «εθνική μητρόπολη», η Ιερά Μονή Αγίας Λαύρας, σε απόσταση μόλις 6 χιλιόμετρων από τα μαρτυρικά Καλάβρυτα, ευρισκόμενη στις καταπράσινες παρυφές του όρους Βελιά, αποτελεί κορυφαίο εθνικοθρησκευτικό προσκύνημα.
Με την ίδρυσή της να τοποθετείται στο 961, είναι ένα πλήρως οργανωμένο μοναστηριακό συγκρότημα με τέσσερις πτέρυγες, στο οποίο φιλοξενούνται οι ξενώνες, τα ασκητικά κελιά των μοναχών και τα παρεκκλήσια. Το Παλαιομονάστηρο –300 μέτρα ψηλότερα–, ο ιστορικός ναός και ο σύγχρονος ναός αποτελούν τα τρία καθολικά της μονής στις ιστορικές της φάσεις.
Σημεία αναφοράς της, ο –600 χρόνων– ιστορικός πλάτανος, ο επιβλητικός ανδριάντας του Παλαιών Πατρών Γερμανού και το μουσείο της μονής, πλούσιο σε κειμήλια με θρησκευτική και ιστορική σημασία. Πολυτιμότερο από αυτά, το Λάβαρο της Ορκωμοσίας των Αγωνιστών του 1821, η πρώτη δηλαδή σημαία του έθνους μας, πάνω στο οποίο «κηρύχθηκε» η Ελληνική Επανάσταση. Με επίμηκες ορθογώνιο σχήμα (1,20 μ. μήκος και 0,95 μ. πλάτος), υπήρξε παραπέτασμα της Ωραίας Πύλης του τέμπλου του ιστορικού σήμερα αποκαλούμενου ναού και φυλάσσεται σε ειδική θήκη.
Άλλοι ανεκτίμητοι θησαυροί είναι ο κεντημένος στη Σμύρνη το 1754 επιτάφιος, η κεντημένη στην Κωνσταντινούπολη το 1800 εικόνα του Αγίου Γεωργίου, δύο Ευαγγέλια χειρόγραφα σε μεμβράνη, εκ των οποίων το ένα του 11ου αιώνα, χρυσοκέντητα άμφια του 16ου αιώνα που χρησιμοποίησε ο Παλαιών Πατρών Γερμανός και πατριαρχικά σιγίλια, με παλαιότερο όλων αυτό του 1615.
Αξιοσημείωτη και η βιβλιοθήκη της μονής, που αριθμεί σήμερα γύρω στους 3.000 τίτλους, ενώ στις λειψανοθήκες της φυλάσσονται επίσης λείψανα πολλών αγίων, ανάμεσά τους και η αγία κάρα του οσίου Αλεξίου.
Η μονή, που είναι ανδρική, εορτάζει στην Κοίμηση της Θεοτόκου, στις 15 Αύγουστου.
