Σε βαθυπράσινο φαράγγι, έξω από το χωριό Λυγιά και λίγα χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της κωμόπολης του Βαρθολομιού, υπάρχει το γυναικείο μοναστήρι της Παναγίας της Ελεούσας.
Απομονωμένο και καλά κρυμμένο για τους επιδρομείς, αθέατο από τη θάλασσα και χτισμένο κατά τη μεσοβυζαντινή περίοδο –τον 9ο μ.Χ. αιώνα– οφείλει το όνομά του στην εικόνα της Θεοτόκου, που, σύμφωνα με την παράδοση, βρέθηκε σε κοντινή σπηλιά και πήρε το προσωνύμιο Ελεούσα για να ελεεί τους πιστούς και να χαρίζει προστασία στον τόπο.
Η μονή γνώρισε κατά καιρούς επιθέσεις και λεηλασίες. Σε μία από αυτές, το 1863, την πυρπόλησαν πειρατές. Οι ντόπιοι την αναστήλωσαν ξανά, οικοδομώντας επιπλέον οχυρωματικό περίβολο και εντυπωσιακό πύργο που σώζεται μέχρι τις μέρες μας. Το 1976 ο πύργος αυτός κηρύχθηκε διατηρητέο μεσαιωνικό μνημείο και αργότερα ανακαινίστηκε.
Κατά την Τουρκοκρατία, το μοναστήρι ήταν καταφύγιο κατατρεγμένων, ενώ στην επανάσταση του 1821 διαδραμάτισε κομβικό ρόλο, μιας και χρησίμευσε ως ορμητήριο αγωνιστών.
Το μοναστήρι γιορτάζει στις 31 Αυγούστου, ενώ κοντά του υπάρχει και σπηλιά με σταλακτίτες που το νερό της θεωρείται αγίασμα, αλλά και μια υπεραιωνόβια ελιά που ανήκει σε κτήμα-περιουσία της μονής.
