Ακρόπολη Σαμικού

Κτισμένη σε μια φυσικά προστατευμένη τοποθεσία στις δυτικές παραφυάδες του όρους Λαπίθα, η αρχαία οχύρωση του Σαμικού εκπλήσσει λόγω της επιμελημένης δόμησης των ισχυρών τειχών της και της καλής διατήρησής τους σε ύψος 5 – 12 δόμων στο μεγαλύτερο τμήμα της. Η άριστα επιλεγμένη θέση επιτρέπει εξαιρετική εποπτεία μεγάλου τμήματος της δυτικής ακτογραμμής της Πελοποννήσου και του Ιονίου πέλαγος και ελέγχει την πολύ σημαντική δίοδο της αρχαίας Τριφυλίας που εξασφάλιζε την επικοινωνία μεταξύ Ηλείας και Μεσσηνίας.

Τα τείχη είναι κτισμένα κατά το ψευδοπολυγωνικό σύστημα, με τετράγωνους πύργους, πύλες και πυλίδες. Τα τείχη της οχύρωσης χρονολογούνται κατά πάσα πιθανότητα στον 4ο αι. π.Χ. ή την ελληνιστική εποχή. Εντός του οχυρωματικού περιβόλου διατηρούνται θεμέλια οικοδομημάτων και αναλημματικοί τοίχοι που ήταν απαραίτητοι για την δημιουργία και αξιοποίηση επίπεδων επιφανειών καθώς το έδαφος είναι έντονα κεκλιμένο. Ανασκαφικές έρευνες στο παρελθόν έφεραν στο φως δημόσιο στωϊκό κτήριο, δεξαμενές και συγκροτήματα δωματίων.

Η οχυρωμένη ακρόπολη Σαμικού των κλασσικών χρόνων η οποία ανήκε κατά πάσα πιθανότητα σε πόλη με το όνομα Μάκιστος, Σαμία ή Σαμικόν ή Σάμος δεν πρέπει να συγχέεται με την προϊστορική ακρόπολη του βραχώδους εξάρματος στη θέση Κλειδί που ταυτίζεται ενδεχομένως με την ομηρική Αρήνη και αργότερα την Μάκιστο. Πρόκειται για το χαμηλότερο ύψωμα ορατό αμέσως δυτικά της σημερινής οδικής αρτηρίας Πύργου – Κυπαρισσίας.

Στη θέση Κλειδί έχουν εντοπιστεί όστρακα αγγείων μεσοελλαδικής-υστεροελλαδικής περιόδου, λείψανα μυκηναϊκού κτηρίου που δε σώζονται σήμερα. Επίσης έχει ανασκαφτεί τύμβος με πολλαπλές ταφές που έδωσε σημαντικά ευρήματα από την ύστερη μεσοελλαδική έως την ύστερη μυκηναϊκή εποχή καθώς και εκτεταμένο νεκροταφείο της ύστατης μεσοελλαδικής περιόδου με κιβωτιόσχημους τάφους και έναν θολωτό που καλύπτονταν από τύμβους.